top of page

Η μετάβαση στην εμμηνόπαυση και ο καρδιαγγειακός κίνδυνος των γυναικών



Η μετάβαση στην εμμηνόπαυση και ο καρδιαγγειακός κίνδυνος των γυναικών

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις είναι η κύρια αιτία θανάτου των γυναικών. Ενώ οι γυναίκες θεωρούνται εν πολλοίς άτομα με μικρότερο κίνδυνο για στεφανιαία νόσο σε σύγκριση με τους άνδρες, στην πραγματικότητα είναι κι αυτές ευάλωτες αλλά η εμφάνιση της νόσου συμβαίνει κατά μέσο όρο 10 έτη μεταγενέστερα στην ζωή τους.


Οι καρδιαγγειακές παθήσεις παρουσιάζουν μια αξιοσημείωτη αύξηση κινδύνου για τις γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση. Μελέτες απέδειξαν ότι η γήρανση των ωοθηκών, με τις ορμονικές αλλαγές που επιφέρει αλλά και τις αλλαγές στην σύσταση του σώματος, τα λιπίδια και τις λιποπρωτεΐνες, οδηγούν στην αύξηση του κινδύνου αθηροσκλήρωσης των γυναικών.


Η εμμηνόπαυση


Η εμμηνόπαυση υποδηλώνει την μόνιμη αναστολή της λειτουργίας των ωοθηκών και την μετάβαση των γυναικών από την αναπαραγωγική στην μη αναπαραγωγική φάση της ζωής. Έτσι σηματοδοτεί μια κλινικά εντυπωσιακή περίοδο αλλαγών στην ορμονική κατάσταση των γυναικών, που επηρεάζει την εμμηνόρροια και προκαλεί πολλαπλά σωματικά και ψυχοκοινωνικά συμπτώματα.


Η μέση ηλικία εμμηνόπαυσης είναι τα 50 έτη. Πρόωρη θεωρείται η εμμηνόπαυση όταν συμβεί πριν τα 40 έτη, ενώ αν συμβεί από 40-45 έτη θεωρείται πρώιμη. Σχεδόν το 10% των γυναικών εμφανίζουν εμμηνόπαυση πριν τα 45 έτη. Με μέσο προσδόκιμο ζωής για τις γυναίκες στην Ευρώπη πλέον τα 83.5 έτη, αντιλαμβάνεται κανείς ότι μια γυναίκα μπορεί να διανύσει 40 χρόνια της ζωής στης ως εμμηνοπαυσιακή. Όμως, πόσο γνωστός είναι ο κίνδυνος των καρδιαγγειακών νοσημάτων σε αυτή την περίοδο της ζωής; Καθόλου γνωστός στις περισσότερες από εμάς.


Για να κατανοήσουμε καλύτερα το θέμα, ας θυμηθούμε αρχικά την πορεία της γυναικολογικής ζωής.



Τα στάδια της γυναικολογικής ζωής

Τα στάδια της αναπαραγωγικής ηλικίας των γυναικών είναι συνολικά επτά. Πέντε προηγούνται της οριστικής εμμηνόπαυσης και δύο έπονται.


Μετά την εμμηναρχή, την πρώτη δηλαδή έμμηνο ρύση των γυναικών αρχίζει η αναπαραγωγική ωρίμανση, που φτάνει σε ένα βέλτιστο και στη συνέχεια σταδιακά φθίνει. Έτσι προοδεύουμε σε μια μεταβατική περίοδο, με ακανόνιστο κύκλο και συχνή καθυστέρηση της εμμήνου ρύσεως για περισσότερο από 7 ημέρες. Στην πορεία αυτής της περιόδου αρχίζουν να εμφανίζονται διαστήματα αμμηνόροιας (απουσίας εμμήνου ρύσεως) για πάνω από 60 μέρες.


Η οριστική εμμηνόπαυση επέρχεται τελικά, και μεταβαίνουμε πλέον στην μεταεμμηνοπαυσιακή μας ζωή.


Τι σηματοδοτεί η περιεμμηνόπαυση για τις γυναικείες ορμόνες και την ίδια την γυναίκα;


Πέριξ της εμμηνόπαυσης αναγνωρίζεται μία περίοδος σταδιακών αλλαγών των επιπέδων των γυναικείων ορμονών, που ονομάζεται «περιεμμηνόπαυση». Αυτή ξεκινά με την εμφάνιση περιόδων σταδιακής καθυστέρησης της εμμήνου ρύσεως και διαρκεί μέχρι και 1 έτος μετά την οριστική διακοπή της εμμήνου ρύσεως. Κατά την διάρκειά της, οι γυναίκες μπορεί να παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα. Οι κύριες ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν τότε είναι η σταδιακή μείωση παραγωγής των οιστρογόνων από τις ωοθήκες και η σταδιακή αύξηση παραγωγής των γοναδοτροπινών από την υπόφυση.


Όσον αφορά τα συμπτώματα και τα σημεία της περιεμμηνόπαυσης, αυτά περιλαμβάνουν:

  • αγγειοκινητικές διαταραχές (εξάψεις, νυχτερινοί ιδρώτες, ταχυκαρδία)

  • διαταραχές του ύπνου (αυπνία, συχνές αφυπνίσεις)

  • αλλαγές στην ψυχική σφαίρα (άγχος, κατάθλιψη)

  • οστικά άλγη, οστεοπόρωση, εύκολη πρόκληση καταγμάτων

  • δυσμενής επίδραση στους βασικούς καρδιομεταβολικούς δείκτες (αύξηση της χοληστερόλης, συσσώρευση κοιλιακού λίπους, αντίσταση στην ινσουλίνη, αρτηριακή υπέρταση).


Ειδικά χαρακτηριστικά της εμμηνόπαυσης που σχετίζονται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο


Αρκετά ειδικά χαρακτηριστικά της εμμηνόπαυσης έχουν συσχετιστεί με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Η ηλικία εμφάνισης της εμμηνόπαυσης, η πρόκληση ιατρογενούς εμμηνόπαυσης, τα στάδια καθώς και τα συμπτώματα της.


Πιο αναλυτικά, έχει αποδειχθεί ότι εμφάνιση εμμηνόπαυσης πρώιμα, δηλαδή πριν τα 45 έτη, συσχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο τόσο για απορρύθμιση λιπιδίων και γλυκόζης, όσο και για θανατηφόρα καρδιαγγειακά συμβάντα.


Η πρόκληση ιατρογενούς εμμηνόπαυσης στις γυναίκες λόγω ωοθηκεκτομής έχει εδώ και χρόνια συγκεντρώσει το επιστημονικό ενδιαφέρον των ειδικών της καρδιαγγειακής πρόληψης. Οι τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι όταν η ωοθηκεκτομή πραγματοποιηθεί σε ηλικίες πριν την φυσική έναρξη της περιεμμηνόπαυσης, δηλαδή στα 40-45 έτη, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Η μεμονωμένη υστερεκτομή δεν σχετίζεται με αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου των γυναικών.


Από την άλλη, πρέπει να αναφέρουμε ότι ο κίνδυνος των γυναικών για καρδιαγγειακά νοσήματα δεν είναι ο ίδιος καθ΄ όλα τα στάδια της περιεμμηνοπαυσιακής περιόδου. Έτσι, τόσο η αύξηση της αρτηριακής πίεσης όσο και η αύξηση της LDL χοληστερόλης είναι σοβαρότερες στα τελικά στάδια της αμμηνόρροιας, όταν δηλαδή πλέον οι γυναίκες μπουν σε φάση τελικής εμμηνόπαυσης.


Από τα διάφορα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης που αναφέραμε παραπάνω, η παρουσία έντονων εφιδρώσεων και εξάψεων, η αυπνία αλλά και η κατάθλιψη σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο απορρύθμισης των καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνου και των ακολούθων επιπλοκών τους στην υγεία της καρδιάς και των αγγείων.


Καρδιομεταβολικές μεταβολές που συμβαίνουν στην εμμηνόπαυση


Υπάρχουν πλέον αρκετές επιστημονικές αποδείξεις ότι οι τιμές των λιπιδίων (ολική χοληστερόλη, LDL, απολιποπρωτεΐνη Β) αυξάνονται δραματικά στο βραχύ χρονικό διάστημα της περιεμμηνοπαυσιακής περιόδου. Τα αυξημένα επίπεδα της HDL χοληστερόλης κατά την εμμηνόπαυση φαίνεται ότι χάνουν την αγγειοπροστατευτική τους δράση και σχετίζονται με δυσμενή καρδιαγγειακή έκβαση.


Αν και η εμμηνόπαυση δεν συσχετίζεται άμεσα με την εμφάνιση αρτηριακής υπέρτασης και διαβήτη, ωστόσο φαίνεται ότι το κοιλιακό λίπος που εναποτίθεται στην διάρκειά της, αυξάνει σοβαρά την πιθανότητα εμφάνισής τους. Άλλωστε και ο απεικονιστικός έλεγχος των γυναικών σε περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο έχει δείξει αύξηση της πορείας της αθηροσκληρωτικής εξέλιξης με τρόπο ανεξάρτητο από την παρουσία άλλων παραγόντων κινδύνου. Αυτό καταδεικνύει η αύξηση του πάχους του έσω χιτώνα των καρωτίδων αυτών των γυναικών, αλλά και η αυξημένη αορτική σκληρία που συναντάται.


Όσον αφορά στην πρόσληψη σωματικού βάρους, έχει απορριφθεί η υπόθεση ότι αυτή οφείλεται στην περιεμμηνόπαυση. Αντίθετα, έχει συσχετιστεί με την αύξηση της ηλικίας των γυναικών.


Η αλλαγή που συμβαίνει στην πραγματικότητα και σχετίζεται με το γυναικείο σώμα στην εμμηνόπαυση είναι η αύξηση του σπλαγχνικού λίπους. Έτσι, φαίνεται ότι 2 χρόνια πριν την οριστική διακοπή της εμμήνου ρύσεως ο ρυθμός εναπόθεσης σπλαγχνικού λίπους διπλασιάζεται και η μυϊκή μάζα μειώνεται, φαινόμενο που συνεχίζεται μέχρι και 2 έτη μετά την εμμηνόπαυση.


Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι και η περιοχή εναπόθεσης του λίπους που προσλαμβάνεται κατά την περιεμμηνόπαυση έχει έκτοπη τοπογραφία, με ιδιαίτερη προτίμηση στο ήπαρ και τους παρακαρδιακούς ιστούς. Η παρουσία παρακαρδιακού λίπους έχει δυσμενή καρδιαγγειακή επιρροή, καθώς αποτελεί πυρήνα πρόκλησης χρόνιας φλεγμονής στο μυοκάρδιο.


H σημασία της θεραπευτικής παρέμβασης για την μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου στις γυναίκες κατά την περιεμμηνόπαυση


Οι γυναίκες που πλησιάζουν στην ηλικία της εμμηνόπαυσης πρέπει να λαμβάνουν έγκαιρα ενημέρωση για τις αλλαγές που συμβαίνουν στην υγεία τους. Παρότι πρόκειται για μια φυσική διαδικασία, θα πρέπει να διακρίνουμε τις γυναίκες που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν καρδιαγγειακές επιπλοκές και να τις προστατέψουμε επαρκώς. Μια στρατηγική λοιπόν για να πετύχουμε την μείωση του κινδύνου αυτού θα ήταν:


Να συστήσουμε αλλαγή των συνηθειών της ζωής και να ρυθμίσουμε βασικούς παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου.


Η διακοπή του καπνίσματος, η απώλεια βάρους σε υπέρβαρες/ παχύσαρκες γυναίκες με μεσογειακό διατροφικό πρότυπο και η συχνή φυσική άσκηση είναι σημαντικές αποφάσεις που θα μειώσουν σημαντικά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Επίσης χρειάζεται ρύθμιση της δυσλιπιδαιμίας σε βέλτιστες τιμές στόχου, της αρτηριακής υπέρτασης, της τιμής του σακχάρου.


Να συστήσουμε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης με οιστρογόνα & προγεστερόνη σε γυναίκες κατά την μεταεμμηνοπαυσιακή περίοδο που παρουσιάζουν υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο.


Συγκεκριμένα έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες σε μεταεμμηνοπαυσιακή φάση με ηλικία <60 ετών και οι γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση για διάστημα <10 έτη, που λαμβάνουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, παρουσιάζουν όφελος στην μείωση του καρδιαγγειακού τους κινδύνου.


Εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου στις γυναίκες


Συχνά βρισκόμαστε στη δύσκολη θέση να διαπιστώσουμε ότι τα εργαλεία εκτίμησης που διαθέτουμε για τον υπολογισμό του καρδιαγγειακού κινδύνου των ασθενών μας έχουν ανδροκεντρική κατεύθυνση. Αυτό είναι τόσο το αποτέλεσμα μιας ανδροκρατούμενης επιστημονικά κοινωνίας όσο και της μειωμένης συμμετοχής γυναικών ασθενών στις μελέτες. Οι γυναίκες ασθενείς παραμένουν συχνότερα από τους άνδρες υποδιαγνωσμένες για τα καρδιαγγειακά νοσήματα, σε κάθε ηλικιακή κατανομή. Αυτό οδηγεί σε υποθεραπεία και εφησυχασμό, και τελικά σε περιστατικά νοσηρότητας και θανάτου από καρδιαγγειακά αίτια.


Σήμερα γίνεται μεγάλη προσπάθεια να διορθώσουμε αυτή την αδικία, με εκστρατείες ενημέρωσης της παγκόσμιας καρδιολογικής κοινότητας που απευθύνονται στις γυναίκες. Σε αυτό το πλαίσιο, από την Αμερικανική Καρδιολογική εταιρεία προτείνεται ένας απλοποιημένος τρόπος εκτίμησης του καρδιαγγειακού κινδύνου των γυναικών, που λαμβάνει υπ’ όψιν ειδικά χαρακτηριστικά του φύλου τους που παλαιότερα είχαν υποεκτιμηθεί:


​Γυναίκες με υψηλό καρδιαγγειακό κίνδυνο

(τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα)

​Γυναίκες που βρίσκονται σε κίνδυνο, αλλά όχι υψηλό

(τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα)

​Γυναίκες που βρίσκονται σε ιδανική καρδιαγγειακή υγεία

(όλα τα παρακάτω)

Ήδη γνωστή καρδιοπάθεια

Καπνίστριες

​Ολική χοληστερόλη (χωρίς λήψη υπολιπιδαιμικής αγωγής) <200mg/dl

Ήδη γνωστή πάθηση των εγκεφαλικών αρτηριών

Αρτηριακή υπέρταση

​Συστολική αρτηριακή πίεση <120mmHgκαι διαστολική αρτηριακή πίεση <80mmHg (χωρίς λήψη αντιϋπερτασικής αγωγής)

Ήδη γνωστή πάθηση των περιφερικών αρτηριών

Δυσλιπιδαιμία

​Γλυκόζη νηστείας <100mg/dl (χωρίς λήψη αντιδιαβητικής αγωγής)

Ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής

Παχυσαρκία

​Δείκτης μάζας σώματος <25kg/m2

Τελικού σταδίου χρόνια νεφρική νόσος

​Κακή διατροφή

​Μη καπνίστριες

Σακχαρώδης διαβήτης

Μειωμένη φυσική άσκηση

​Συχνή φυσική άσκηση: >150λεπτά την εβδομάδα άσκηση μέτριας έντασης

Μεταβολικό σύνδρομο

​Υγιεινό μεσογειακό πρότυπο διατροφής

Οικογενειακό ιστορικό πρώιμης εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου

​Ευρήματα προχωρημένης αθηροσκλήρωσης (πάχυνση έσω χιτώνα καρωτίδων, αθηροσκληρωσική πλάκα καρωτίδων, αυξημένος δείκτης ασβεστίου σε αξονική στεφανιογραφία)

Κακή ανοχή στην άσκηση κατά την δοκιμασία κόπωσης

​Συστηματικό αυτοάνοσο νόσημα (π.χ ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, κ.ά)

Υπέρταση στην κύηση ή προεκλαμψία στην κύηση ή διαβήτης στην κύηση

Προσπαθήστε να τοποθετήσετε τον εαυτό σας σε μία από τις τρεις παραπάνω κατηγορίες. Εσείς σε ποια ομάδα γυναικών ανήκετε;


Έχετε εκτιμήσει ποτέ την υγεία της καρδιάς και των αγγείων σας σε ειδικό καρδιολόγο; Δεν είναι ποτέ αργά να το κάνετε. Η καρδιαγγειακή υγεία των γυναικών είναι προσωπική μας ευθύνη.


Κλείστε το ραντεβού σας

Παρακαλούμε συμπληρώστε τη φόρμα και θα επικοινωνήσουμε μαζί σας. 

Σας ευχαριστούμε!

bottom of page