Η στεφανιογραφία είναι η απεικονιστική εξέταση των αρτηριών της καρδιάς που λέγονται στεφανιαίες αρτηρίες. Οι στεφανιαίες αρτηρίες είναι αγγεία που εκφύονται από το αρχικό τμήμα της αορτής και ο ρόλος τους είναι να χορηγούν οξυγονωμένο αίμα στο μυοκάρδιό μας.
Κατά την εξέτασή τους με στεφανιογραφία προσπαθούμε να ελέγξουμε:
Την ανατομία των στεφανιαίων αρτηριών: από ποιο σημείο της αορτής εκφύονται, πώς πορεύονται στο μυοκάρδιο, ποιους κλάδους δίνουν.
Την υγεία των στεφανιαίων αρτηριών: αν παρουσιάζουν στενώσεις, ποια η εντόπιση των στενώσεων, ποιο το μήκος των στενώσεων, ποια η σύσταση και η πολυπλοκότητά τους (επασβέστωση, θρόμβος, διαχωρισμός, σπασμός, αιμορραγία) και η λειτουργική τους σημασία στην πρόκληση ισχαιμίας του μυοκαρδίου.
Σε ασθενείς που έχουν ήδη κάνει αγγειοπλαστική στο παρελθόν, ο εκ νέου στεφανιογραφικός έλεγχος αναδεικνύει την κατάσταση των stents που φέρουν: αν παρουσιάζουν επαναστένωση, αν παρουσιάζουν θρόμβωση κ.ά.
Σε ασθενείς που έχουν αντιμετωπιστεί με αορτοστεφανιαία παράκαμψη στο παρελθόν (το γνωστό ByPass- "ανοιχτή καρδιά"), η στεφανιογραφία καταγράφει και την κατάσταση των μοσχευμάτων που έχουν χρησιμοποιηθεί: πόσα μοσχεύματα, τί είδους (φλεβικά/ αρτηριακά) σε ποιο σημείο έχουν συρραφτεί να καταφύονται, αν υπάρχουν στενώσεις του αυλού τους.
Την πίεση μέσα στις καρδιακές κοιλότητες, την λειτουργία της αριστερής κοιλίας, καθώς και την λειτουργία των βαλβίδων των αριστερών κοιλοτήτων.
Αξονική στεφανιογραφία
Σήμερα εκτός από την κλασική επεμβατική στεφανιογραφία διαθέτουμε και την επιλογή της αναίμακτης στεφανιογραφίας με αξονικό τομογράφο. Η αξονική στεφανιογραφία είναι εξέταση κατά την οποία μέσω της χορήγησης ιωδιούχου σκιαγραφικού μέσου ενδοφλέβια, μπορούμε να απεικονίσουμε υπό τον αξονικό τομογράφο ανατομικά τον αυλό και το τοίχωμα των στεφανιαίων επικάρδιων αρτηριών, παίρνοντας πολύτιμες πληροφορίες για την κατάστασή τους, την ύπαρξη βλάβης και τον βαθμό της σοβαρότητας αυτής. Με αυτές τις πληροφορίες μπορούμε να κατευθύνουμε τις θεραπευτικές μας αποφάσεις κατάλληλα, για φαρμακευτική αγωγή ή και για περαιτέρω αξιολόγηση με λειτουργική δοκιμασία ή και για επεμβατική θεραπεία. Σε ασθενείς όμως με υψηλή υποψία εμφράγματος μυοκαρδίου θα πρέπει να επιλέξουμε την κλασική στεφανιογραφία διότι μόνο αυτή μας δίνει την δυνατότητα να προχωρήσουμε άμεσα σε διόρθωση της βλάβης των στεφανιαίων αρτηριών, με αγγειοπλαστική τους.
Κλασική στεφανιογραφία
Η επεμβατική στεφανιογραφία πραγματοποιείται σε νοσοκομείο που διαθέτει αιμοδυναμικό εργαστήριο. Πρόκειται για ειδικά διαμορφωμένο χώρο όπου στεγάζεται ένας καρδιοαγγειογράφος, το μηχάνημα δηλαδή που παίρνει και καταγράφει τις εικόνες με χρήση ακτίνων Χ και όλα τα απαραίτητα υλικά για να πραγματοποιηθεί η εξέταση. Σε αυτή συμμετέχει ειδικός επεμβατικός Καρδιολόγος, Καρδιολόγοι που βοηθούν στην εξέταση καθώς και εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό.
Πως γίνεται η στεφανιογραφία;
Ο ασθενής εισέρχεται στην αίθουσα γυμνός, σκεπασμένος με σεντόνι. Τοποθετείται σε ύπτια άνετη θέση στο κρεβάτι της εξέτασης υπό συνεχή ηλεκτροκαρδιογραφική καταγραφή σε monitor- απινιδωτή. Δεν "κοιμίζουμε" τον ασθενή, δεν χορηγείται γενική αναισθησία. Ο ασθενής έχει πλήρη συνείδηση και συμμετέχει στην εξέταση, βοηθώντας μάλιστα όταν χρειάζεται τον γιατρό, όπως θα περιγράψουμε παρακάτω.
Αφού ξαπλώσει, ακολούθως προετοιμάζεται διεξοδικά με τοπική αντισηψία το δέρμα της περιοχής των κερκιδικών αρτηριών καθώς και των μηριαίων αρτηριών. Σταθεροποιούνται τα χέρια με ελαφρά περίδεση ώστε να μην ακουμπήσει ο ασθενής άθελά του σε περιοχή που δεν έχει αποστειρωθεί και προκληθεί έτσι επιμόλυνση κατά την εξέταση. Ο ασθενής καλύπτεται με ειδικό αποστειρωμένο σεντόνι από το κεφάλι και κάτω.
Η εξέταση ξεκινά με χορήγηση τοπικού αναισθητικού στο σημείο που θα αποφασίσουμε να παρακεντήσουμε ώστε να διέλθουν τα υλικά της στεφανιογραφίας. Πρόκειται για σημεία όπου έχουμε εύκολη και ασφαλή πρόσβαση σε αρτηρίες των άκρων μας: στα χέρια μας διά των κερκιδικών ή ωλένιων αρτηριών, στα πόδια μας δια των μηριαίων αρτηριών.
Στο σημείο που θα επιλέξουμε να παρακεντήσουμε δημιουργείται μια μικρή οπή, από όπου θα μπορέσουμε να περάσουμε λεπτά υλικά που λέγονται καθετήρες. Η δίοδός τους σπάνια μπορεί να προκαλέσει μια μικρή ενόχληση στον ασθενή. Δια αυτών, θα φτάσουμε στην αορτή και εκεί θα απελευθερώσουμε ιωδιούχο σκιαγραφικό μέσο (σαν αυτό που χρησιμοποιείται στις κοινές αξονικές τομογραφίες). Το σκιαγραφικό θα περάσει στις στεφανιαίες αρτηρίες και θα "ζωγραφίσει" τον αυλό τους. Έτσι, θα τις απεικονίσει καθώς η λυχνία του αγγειογράφου θα τραβά λήψεις από πολλές γωνίες και θα βιντεοσκοπεί την εξέταση. Ο ασθενής κατά την διάρκεια αυτή μπορεί και παρακολουθεί τις εικόνες σε οθόνη που βρίσκεται ακριβώς απέναντί του. Παραμένει όμως ακίνητος, αναπνέοντας ήρεμα, ώστε να μην μετακινήσει άθελά του τα υλικά της εξέτασης και παρεμποδίσει την ποιοτική απεικόνιση των αγγείων.
Η διαδικασία αυτή, της στεφανιογραφίας, συνήθως διαρκεί 20-40 λεπτά συνολικά. Στο τέλος, όταν έχει ολοκληρωθεί ο γιατρός ενημερώνει τον ασθενή άμεσα για τα ευρήματα, καθώς και το οικείο περιβάλλον του εφόσον βρίσκεται κοντά στον χώρο της εξέτασης.
Πως γίνεται η αγγειοπλαστική;
Εφόσον, λοιπόν, αξιολογηθεί ότι υπάρχουν στενώσεις στις στεφανιαίες αρτηρίες οι οποίες μπορούν και χρήζουν άμεσης διάνοιξης, η εξέταση θα προχωρήσει κατευθείαν στην αγγειοπλαστική τους. Ο ασθενής παραμένει στην ίδια θέση, συνεχίζοντας με την ίδια διαδικασία παρακολούθησής του, στο εξεταστικό κρεβάτι. Από την ίδια οπή που δημιουργήθηκε για την στεφανιογραφία, ο γιατρός τώρα θα περάσει τα υλικά για την αγγειοπλαστική. Η διαδικασία αυτή είναι πιο περίπλοκη και μπορεί να απαιτήσει πολλαπλές προσπάθειες μέχρι να επιτευχθεί η διάνοιξη της στένωσης του αγγείου. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται είτε μόνο ειδικοί καθετήρες "μπαλόνια" που φουσκώνουν στο σημείο της βλάβης και το διανοίγουν, είτε επιπλέον και καθετήρες "stent". Τα stent είναι ένα τεχνικό υλικό που μοιάζει με πλέγμα σε σχήμα μικρού σωλήνα, και επάνω του φέρει φάρμακα που έχουν αντιθρομβωτική δράση.
Η αγγειοπλαστική των στεφανιαίων αρτηριών επιτυγχάνει να ανοίξει τον αυλό του αγγείου στο σημείο της στένωσης πιέζοντας και σταθεροποιώντας το θρομβωτικό υλικό προς τα έξω, ώστε να αποκατασταθεί η ομαλή ροή του αίματος.
Συχνά σε περιπτώσεις ασθενών με πολλαπλές ή με πολύ επιμήκεις στενώσεις, χρειάζεται να προχωρήσουμε σε πολλαπλές αγγειοπλαστικές στον ίδιο ή σε μεταγενέστερο χρόνο. Έτσι η διάρκεια της αγγειοπλαστικής εξαρτάται από τον αριθμό και την δυσκολία των βλαβών που θα καταγράψουμε. Συνήθως όταν πρόκειται για τοποθέτηση ενός μόνο stent σε μία αρτηρία, η διάρκεια είναι περίπου 30 – 60 λεπτά (επιπλέον της διαδικασίας της στεφανιογραφίας).
Αυτή η άμεση και αποτελεσματική αποκατάσταση της ροής του αίματος σταματά την ισχαιμία του μυοκαρδίου και διακόπτει την πορεία της νέκρωσής του, με εντυπωσιακά αποτελέσματα στην άμεση σταθεροποίηση του ασθενούς, στην ύφεση του πόνου του εμφράγματος αλλά και μακροπρόθεσμα στην μείωση των επιπλοκών του.
Μετά την αγγειοπλαστική
Μετά το τέλος της στεφανιογραφίας- αγγειοπλαστικής αφαιρούνται τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για την δίοδο του μπαλονιού ή του stent στην πάσχουσα αρτηρία. Ο ασθενής παραμένει ξαπλωμένος -συνδεδεμένος σε monitor και τοποθετείται πιεστική περίδεση στο σημείο της παρακέντησης, ώστε να επιτευχθεί σύγκλειση της οπής που είχε δημιουργηθεί.
Οι ασθενείς μετά από αγγειοπλαστική που έγινε στα πλαίσια διάγνωσης εμφράγματος μυοκαρδίου νοσηλεύονται αρχικά σε στεφανιαία μονάδα, και στη συνέχεια όταν κρίνεται από τους θεράποντες Καρδιολόγους ασφαλές, μεταφέρονται σε κοινή κλίνη της καρδιολογικής κλινικής. Εκεί παρακολουθούνται για την αιμοδυναμική τους κατάσταση, την μυοκαρδιακή λειτουργία τους, την εξέλιξη του ηλεκτροκαρδιογραφήματός τους και των εργαστηριακών εξετάσεων. Σκοπός της νοσηλείας είναι επίσης η βελτιστοποίηση της αγωγής που λαμβάνουν και η κινητοποίησή τους.
Συνολικά για τα εμφράγματα μυοκαρδίου στα οποία δεν έχει παρουσιαστεί επιπλοκή του ασθενούς και παρουσιάζουν ομαλή πορεία, δεν απαιτείται νοσηλεία περισσότερη από 7 ημέρες.