
Τι είναι το αίσθημα παλμών;
Το αίσθημα παλμών είναι ένα από τα συχνότερα συμπτώματα που χρειάζεται να αξιολογήσουμε και να διερευνήσουμε στην καθημερινή κλινική πρακτική, καθώς αφορά το 16% των αιτιών παραπομπής ασθενών προς καρδιολογική εκτίμηση. Είναι η ενοχλητική και δυσάρεστη αίσθηση που προκύπτει όταν η καρδιακή λειτουργία γίνεται αισθητή και μπορεί να συνοδεύεται από ζάλη, ναυτία, εφίδρωση, θωρακική ή και κοιλιακή δυσφορία, πόνο στο στήθος, δύσπνοια ή ακόμα και συγκοπή. Πολλοί ασθενείς αναφέρουν ότι το αίσθημα παλμών που τους ταλαιπωρεί, περιορίζει την ποιότητα της ζωής τους. Το κάθε άτομο που το βιώνει μπορεί να το περιγράφει διαφορετικά: "ακούω τους χτύπους της καρδιάς μου", "νιώθω ταχυκαρδία", "αισθάνομαι φτερουγίσματα στο στήθος", "η καρδιά μου χάνει έναν χτύπο". Η δυσφορία αυτή μπορεί να γίνει αισθητή στο θώρακα, το λαιμό ή στο αυτί, με τα συμπτώματα να έχουν συνήθως σύντομη διάρκεια.
Αυτές είναι επίσης μερικές από τις συχνότερες αναφορές σε αυτό που στην καρδιολογία αποκαλούμε με τον γενικό όρο αρρυθμία. Το αίσθημα παλμών, μπορεί όντως να αντιστοιχεί σε πραγματική υποκείμενη αρρυθμία της καρδιάς, άλλοτε όμως πρόκειται για σύμπτωμα σωματοποίησης του στρες. Σε μια προοπτική μελέτη η αιτία του αισθήματος παλμών καταγράφηκε ότι ήταν στο 43% των περιπτώσεων κάποια καρδιαγγειακή πάθηση, στο 31% των περιπτώσεων κάποια ψυχιατρική διαταραχή, στο 10% κάποια άλλη παθολογία (λήψη φαρμάκων που προκαλούν ταχυκαρδία, αναιμία, θυρεοτοξίκωση, κατάχρηση καφεΐνης, χρήση αμφεταμινών ή κοκαΐνης, διαταραχή ηλεκτρολυτών), ενώ σε ένα ποσοστό 17% δεν βρέθηκε κάποια αιτία.
Σε κάθε περίπτωση, το αίσθημα παλμών πρέπει να αξιολογείται, ειδικά όταν:
Είναι συχνό.
Δεν έχει στιγμιαία διάρκεια.
Προκαλεί υπόταση, εφίδρωση, αδυναμία ή και συγκοπή.
Δημιουργεί αίσθημα θωρακικού / επιγαστρικού πόνου ή δύσπνοια.
Υπάρχει ατομικό ιστορικό δυσμενών παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα: κάπνισμα, παχυσαρκία, αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, σακχαρώδης διαβήτης, αυξημένο στρες, μειωμένη σωματική άσκηση, χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα.
Υπάρχει ήδη διαγνωσμένο καρδιαγγειακό νόσημα στον ασθενή (στεφανιαία νόσος, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, νόσος καρωτίδων, περιφερική αγγειοπάθεια, βαλβιδοπάθεια, μυοκαρδιοπάθεια, καρδιακή ανεπάρκεια, πνευμονική υπέρταση, πάθηση του περικάρδιου, θρομβοεμβολική νόσος).
Υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων ή αιφνιδίου θανάτου σε νεαρή ηλικία.
Ποια είναι τα βήματα που θα ακολουθήσουν όταν επισκεφτώ τον γιατρό μου;
Για να διερευνήσουμε έναν ασθενή που αναφέρει αίσθημα παλμών χρειάζεται αρχικά να καταγράψουμε αναλυτικά το ατομικό και οικογενειακό ιατρικό του ιστορικό. Θα ακολουθήσει η λήψη των ζωτικών σημείων και η κλινική εξέταση του καρδιαγγειακού συστήματος, αλλά και του υπόλοιπου σώματος. Αυτή η αρχική αξιολόγηση θα μας οδηγήσει να καθορίσουμε σε ένα πρώτο επίπεδο τον καρδιαγγειακό κίνδυνό του με εξατομικευμένο τρόπο.
Συμπληρωματικά, μπορεί να χρειαστεί να ελέγξουμε με αιματολογικές εξετάσεις την φυσιολογία των βασικών του λειτουργιών όπως είναι η τιμή αιματοκρίτη, ο έλεγχος για υποκείμενη φλεγμονή, η νεφρική λειτουργία, το προφίλ της ηπατικής του λειτουργίας, τους ηλεκτρολύτες, την λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.
Ταυτόχρονα, πρέπει να ελέγξουμε το ηλεκτροκαρδιογράφημά του σε κατάσταση ηρεμίας, ώστε να ανιχνεύσουμε τυχόν διαταραχές του μηχανισμού παραγωγής ή και αγωγής του ηλεκτρικού συστήματος της καρδιάς.
Με το υπερηχοκαρδιογράφημα – triplex καρδιάς θα διακρίνουμε ποια είναι η μηχανική λειτουργικότητα της καρδιάς, αν υπάρχουν δομικές παθήσεις της, αν υπάρχει βλάβη βαλβίδας, καρδιακή ανεπάρκεια, συγγενής καρδιοπάθεια, πάθηση της αορτής, του περικαρδίου ή πίεση της καρδιάς από δυσλειτουργία του πνεύμονα.
Η τοποθέτηση holter καταγραφής του ρυθμού είναι το επόμενο απαραίτητο βήμα. Στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν μικρό και διακριτικό φορητό ηλεκτροκαρδιογράφο, που θα καταγράψει το ηλεκτροκαρδιογράφημα όσο ο ασθενής θα ακολουθεί την καθημερινή του ρουτίνα. Αυτή η καταγραφή μας δίνει πολλές αντικειμενικές πληροφορίες: ποιος είναι ο καρδιακός ρυθμός, ποια είναι η καρδιακή συχνότητα, αν υπάρχουν διαταραχές του ρυθμού όπως υπερκοιλιακές ή και κοιλιακές συστολές, αλλά και τι βαρύτητας είναι αυτές.
Με βάση αυτές τις πληροφορίες, που συνήθως είναι εφικτό να συγκεντρώσουμε στο πρώτο ήδη ραντεβού με τον ασθενή, θα μπορέσουμε να αξιολογήσουμε το αίσθημα παλμών που μας αναφέρει και ποια είναι η αιτία που το προκαλεί. Έτσι θα καθορίσουμε αν χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση ή λήψη θεραπευτικών αποφάσεων.
Πολύ συχνά αυτή η καρδιολογική εκτίμηση οδηγεί σε σημαντικές διαγνώσεις καρδιαγγειακών παθήσεων που η θεραπεία τους τελικά όχι μόνο εξαλείφει το αίσθημα παλμών, αλλά ακόμη πιο σημαντικό, μειώνει τον κίνδυνο που διατρέχουμε από αυτές τόσο στο άμεσο χρονικό διάστημα όσο και στο μέλλον.
Κάποιες φορές μετά από τον παραπάνω ενδελεχή έλεγχο μπορεί να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι το αίσθημα παλμών δεν αντιστοιχεί σε κάποια παθολογική καρδιακή κατάσταση, αλλά αντίθετα σε εξωκαρδιακά αίτια. Τέτοια αίτια είναι η λήψη φαρμάκων ή ουσιών που επάγουν ταχυκαρδία, οι παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα, η αναιμία, η κύηση, βαριές δερματοπάθειες που προκαλούν εκτεταμένη αποφλοίωση του δέρματος, καταστάσεις δηλαδή που προκαλούν ανάγκες αύξησης του καρδιακού έργου. Ξεχωριστή αιτία αισθήματος παλμών είναι το άγχος και οι ψυχιατρικές παθήσεις.
Πότε και γιατί συνδέεται το άγχος και οι ψυχικές διαταραχές με το αίσθημα παλμών;
Στις μέρες μας καταγράφεται σημαντική αύξηση των ψυχιατρικών παθήσεων, που δημιουργούν υπόστρωμα τόσο για πρόκληση καρδιαγγειακών νοσημάτων όσο και για αθώες διαταραχές του καρδιακού ρυθμού. Το άγχος και η κοινωνική απομόνωση είναι σημαντικά αίτια αθηροσκλήρωσης και πρόσκλησης στεφανιαίας νόσου και περιφερικής αγγειοπάθειας. Είναι επίσης γνωστό ότι οξείες καταστάσεις στρες είναι αιτίες πρόκλησης μυοκαρδιοπάθειας από κατεχολαμίνες ή αλλιώς του συνδρόμου της "ραγισμένης καρδιάς".
Η βαρύτητα του χρόνιου στρες άλλωστε έχει συσχετιστεί με την πρόκληση μιας εν δυνάμει επικίνδυνης αρρυθμίας, της κολπικής μαρμαρυγής. Από την άλλη μεριά, κάποια από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην ψυχιατρική θεωρούνται αίτια μυοκαρδιοπάθειας.
Συμπεραίνουμε, έτσι, ότι η απόδοση του αισθήματος παλμών σε αυξημένο στρες, ακόμα και σε άτομα με διάγνωση διαταραχών του άγχους ή άλλη ψυχική πάθηση, δεν πρέπει να γίνεται χωρίς την κατάλληλη καρδιολογική διερεύνηση.
Πώς σχετίζεται η ψυχική μας κατάσταση με τον τρόπο που γίνονται αντιληπτοί οι καρδιακοί παλμοί στο ίδιο μας το σώμα;
Νευρικές απολήξεις που βρίσκονται στο μυοκάρδιο μεταφέρουν ερεθίσματα από την καρδιά στην σπονδυλική στήλη και στον εγκέφαλο. H αίσθηση του σώματός μας, που καλείται στην νευρολογία ως ενδοδεκτική αίσθηση (interoception), είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, η οποία στην περίπτωση της αίσθησης της λειτουργίας της καρδιάς μας έχει πλέον καλά μελετηθεί (cardioception, καρδιακή ενδοδεκτική αίσθηση).

Επισκόπηση της καρδιακής νεύρωσης; Part and Parcel of the Cardiac Autonomic Nerve System: Unravelling Its Cellular Building Blocks during Development. September 2016. Journal of Cardiovascular Development and Disease 3(3):28
Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο εγκέφαλος λαμβάνει ερεθίσματα που του μεταφέρουν πληροφορίες για την λειτουργία της καρδιάς σε συγκεκριμένα ανώτερα κέντρα του, όπως έχει αποδειχθεί σε μελέτες λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας με καταγραφή ηλεκτροεγκεφαλογραφικών δυναμικών. Κάποια άτομα παρουσιάζουν υψηλότερου βαθμού τέτοια ενδοδεκτική αίσθηση της καρδιάς σε σύγκριση με άλλα.
Έχει βρεθεί ότι ο χαμηλός δείκτης μάζας σώματος, το χαμηλό ποσοστό σωματικού λίπους και οι διαταραχές άγχους σχετίζονται με αυξημένη καρδιακή ενδοδεκτική αίσθηση.
Αντίθετα, η σχιζοφρένεια, η κατάθλιψη και οι διαταραχές της προσωπικότητας έχουν συσχετιστεί με μειωμένη καρδιακή ενδοδεκτική αίσθηση. Αυτές οι διαφορές οφείλονται σε αντίστοιχη διαταραχή των νευροδιαβιβαστών του νευρικού συστήματος που εμπλέκονται σε αυτές τις ψυχιατρικές παθήσεις.
Πώς μπορούν τα συναισθήματά μας να προκαλέσουν διαταραχές στον καρδιακό ρυθμό;
Έχει βρεθεί ότι ο εγκέφαλος είναι σημαντικός ρυθμιστής της καρδιακής συχνότητας καθώς υπάρχουν αποδείξεις ότι αφενός ενεργοποιείται κατά την λειτουργία της καρδιακής ενδοδεκτικής αίσθησης, όπως περιγράψαμε, αφετέρου μπορεί να ερεθίσει ο ίδιος την πρόκληση παλμών στην καρδιά (μέσω των κεντρικών άλφα υποδοχέων) αλλά και να ελέγξει την συχνότητά τους ή και να τους καταστείλει. Η καρδιά μας είναι λοιπόν σε άμεση και διαρκή συσχέτιση με το νευρικό μας σύστημα, το οποίο με τη σειρά του μπορεί και υπόκειται στον έλεγχο των συναισθημάτων μας, αυτής της υψηλής πολυπλοκότητας διεργασία του εγκεφάλου μας.

Αλληλεπιδράσεις εγκεφάλου-καρδιάς και πώς το άγχος οδηγεί σε μια δυναμική μεταβολή στην προσαγωγική και απαγωγική καρδιακή σηματοδότηση.;Buckley U, Shivkumar K. Stress-induced cardiac arrhythmias: The heart-brain interaction. Trends Cardiovasc Med. 2016 Jan;26(1):78-80.
Αναλυτικός πίνακας αιτιών πρόκλησης αισθήματος καρδιακών παλμών
Καρδιακές αρρυθμίες | Βραδυαρρυθμίες: | 2ου ή 3ου βαθμού κολποκοιλιακός αποκλεισμός |
---|---|---|
| | Φλεβοκομβική βραδυκαρδία |
| | Φλεβοκομβική παύση |
| Υπερκοιλιακές ταχυκαρδίες: | Κολποκοιλιακή ταχυκαρδία επανεισόδου από παραπληρωματικό δεμάτιο, AVRT (π.χ σύνδρομο Wolff-Parkinson-White) |
| | Κολποκοιλιακή κομβική ταχυκαρδία επανεισόδου, AVNRT |
| | Κολπική ταχυκαρδία |
| | Κολπική μαρμαρυγή |
| | Κολπικός πτερυγισμός |
| | Φλεβοκομβική ταχυκαρδία |
| | Έκτακτες κολπικές συστολές |
| Κοιλιακές αρρυθμίες: | Έκτακτες κοιλιακές συστολές |
| | Κοιλιακή ταχυκαρδία |
| | Κοιλιακή ταχυκαρδία σε έδαφος α’ παθούς ηλεκτρικής διαταραχής (π.χ μακρύ QT, σύνδρομο Brugada) |
Kαταστάσεις ανάγκης για υψηλή παροχή | Αναιμία | Νόσος Paget |
| Αρτηριοφλεβώδης επικοινωνία | Κύηση |
| Άσκηση | Αφυδάτωση |
| | Πυρετός/ λοίμωξη/ φλεγμονή |
Μεταβολικές παθήσεις, διαταραχές ηλεκτρολυτών | Υπερκαλιαιμία | Υπογλυκαιμία |
| Υπερμαγνησιαιμία | Υποκαλιαιμία |
| Υπερθυρεοειδισμός | Υπομαγνησιαιμία |
| Υπασβεστιαιμία | Φαιοχρωμοκύτωμα |
Φάρμακα / ουσίες | Αντιχολινεργικά | Ναρκωτικά: κοκαΐνη, μαριχουάνα, αμφεταμίνες, έκσταση |
| Συμπαθητικομιμητικά | Υπερκατανάλωση καφεΐνης |
| Διακοπή λήψης β αποκλειστών | Αλκοόλ |
| Αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης/ νοραδρεναλίνης | Νικοτίνη |
Ψυχικές διαταραχές | Διαταραχές της διάθεσης (κατάθλιψη, διπολική διαταραχή κ.ά.) | Διαταραχές του άγχους (διαταραχή πανικού, φοβίες κ.ά.) |
| | Ψυχωσικές διαταραχές |
Δομική καρδιοπάθεια | Ισχαιμική καρδιοπάθεια | Περιοριστική μυοκαρδιοπάθεια |
| Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια | Συγγενής καρδιοπάθεια |
| Διατατική μυοκαρδιοπάθεια | Καρδιακοί όγκοι (π.χ. μύξωμα) |
| | Βαλβιδική νόσος (στένωση ή ανεπάρκεια) |