Η πνευμονική εμβολή είναι μια πάθηση με υψηλή θνησιμότητα. Αποτελεί την δεύτερη σε σειρά «χαμένη διάγνωση» καθώς τα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται ποικίλουν σε σοβαρότητα και συχνά μιμούνται αυτά άλλων παθήσεων. Δυστυχώς, η διάγνωσή της πολύ συχνά καταγράφεται σε νεκροτομικές εκθέσεις ασθενών, οι οποίοι κατέληξαν από πνευμονική εμβολή χωρίς να έχουν δεχτεί ιατρική βοήθεια.
Τι είναι η πνευμονική εμβολή;
Η πνευμονική εμβολή είναι η κατάσταση εκείνη κατά την οποία ένας θρόμβος που βρισκόταν στις φλέβες των κάτω άκρων (στα πλαίσια μιας πάθησης που λέγεται φλεβική θρόμβωση), αποκολλήθηκε από εκεί και μέσω της κυκλοφορίας του αίματος ταξίδεψε μέχρι την καρδιά. Από τις δεξιές καρδιακές κοιλότητες έφτασε τελικά στις αρτηρίες του πνεύμονα, τις οποίες βούλωσε ή αλλιώς τις "εμβόλισε". Τελικώς, η ανεπαρκής αιμάτωση του πνεύμονα σύντομα οδηγεί σε δυσλειτουργία της καρδιάς και της κυκλοφορίας του αίματος.

Τα συμπτώματα της πνευμονική εμβολής
Τα συμπτώματα που συχνότερα αναφέρονται στην πνευμονική εμβολή είναι αυτά της δύσπνοιας, της ταχυκαρδίας και του θωρακικού άλγους, πόνου δηλαδή στον θώρακα ή στα πλευρά, συχνά επιδεινούμενου στην βαθιά εισπνοή. Οι ασθενείς μπορεί να παρατηρήσουν βήχα και αιμόφυρτα πτύελα. Συχνά παρουσιάζουν πυρετό. Άλλοτε όμως οι ασθενείς προσέρχονται αναφέροντας μόνο μια ανεξήγητη αίσθηση έντονης αδιαθεσίας ή ζάλης. Η αναφορά επεισοδίου απώλειας της συνείδησης ή αλλιώς συγκοπής, είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς αποτελεί κριτήριο υπέρ βαριάς – μαζικής πνευμονικής εμβολής. Πέρα από τα παραπάνω μπορεί ο ασθενής να παρατηρήσει από ημερών μια εικόνα οιδήματος στο πόδι, είτε στην κνήμη είτε και στον μηρό, με ερυθρότητα και πόνο.

Ποια είναι τα αίτια της πνευμονικής εμβολής;
Η δημιουργία θρόμβων που προκαλούν την πνευμονική εμβολή είναι συχνά αποτέλεσμα καταγμάτων των κάτω άκρων, πρόσφατης νοσηλείας λόγω καρδιακής ανεπάρκειας/ κολπικής μαρμαρυγής/ εμφράγματος μυοκαρδίου, πρόσφατου ορθοπεδικού χειρουργείου με αρθροπλαστική ισχίου ή γόνατος, πρόσφατου σοβαρού τραυματισμού ή πρόσφατης κάκωσης της σπονδυλικής στήλης.
Υψηλό κίνδυνο για πνευμονική εμβολή διατρέχουν ασθενείς με καρκίνο, με θρομβοφιλία, με αυτοάνοσα νοσήματα, με φλεγμονώδη νόσο εντέρου (ελκώδης κολίτιδα, νόσος Crohn), ασθενείς που πάσχουν από βαριές λοιμώξεις (ιδίως πνευμονία, λοίμωξη ουροποιογεννητικού και HIV), ασθενείς υπό χημειοθεραπεία, ασθενείς υπό αγωγή με ερυθροποιητικούς παράγοντες, ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, γυναίκες υπό αγωγή για εξωσωματική γονιμοποίηση, γυναίκες υπό αντισυλληπτικά, γυναίκες στην περίοδο της λοχείας, αλλά και ασθενείς κατακεκλιμένοι λόγω εγκεφαλικού επεισοδίου.
Επιβαρυντικοί παράγοντες εκτιμάται ότι αποτελούν το κάπνισμα και η παχυσαρκία, ο διαβήτης και η υπέρταση, το γήρας, η παραμονή σε παρατεταμένη ακινησία λόγω π.χ. ενός μεγάλου αεροπορικού ταξιδιού, τα λαπαροσκοπικά χειρουργεία και η παρουσία κιρσών.
Ποιος είναι ο ρόλος της καρδιολογικής εκτίμησης στην πνευμονική εμβολή;
Έχει πολύ μεγάλη σημασία η καρδιολογική εξέταση του ασθενούς με πνευμονική εμβολή. Ο ρόλος του καρδιολόγου είναι καθοριστικός στην διάγνωσή της, καθώς σε αυτούς τους ασθενείς που παρουσιάζουν εικόνα ύποπτη για βαριά πνευμονική εμβολή, μπορούμε μέσω της καρδιολογικής κλινικής εξέτασης, του ηλεκτροκαρδιογραφήματος αλλά κυρίως του υπερηχοκαρδιογραφήματος - triplex καρδιάς να επικυρώσουμε την διάγνωση. Έτσι, μπορούμε να προχωρήσουμε άμεσα στην θεραπεία χωρίς να σπαταλήσουμε κρίσιμο χρόνο και χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο τον ασθενή μας. Η τελική επιβεβαίωση της διάγνωσης πραγματοποιείται πάντα με αξονική αορτογραφία πνευμονικών αρτηριών.
Επιπλέον, η καρδιολογική εκτίμηση είναι σημαντική στην παρακολούθηση- εκτίμηση της πρόγνωσης των ασθενών που έχουν ήδη διαγνωστεί με πνευμονική εμβολή, καθώς συχνά παρουσιάζουν επιπλοκές κατά την πορεία, οι οποίες χρήζουν υπερηχοκαρδιογραφικής αξιολόγησης για την διάγνωσή τους. Τέτοιες είναι η υποτροπή της ίδιας της πνευμονικής εμβολής, η παραμονή θρόμβου στις δεξιές κοιλότητες, η εμμένουσα δυσλειτουργία της δεξιάς κοιλίας της καρδιάς που οδηγεί σε καρδιακή ανεπάρκεια, αλλά και η πνευμονική υπέρταση.
Πώς αντιμετωπίζεται η πνευμονική εμβολή;
Η πνευμονική εμβολή, όπως αυτή αξιολογείται μετά από καρδιολογική εξέταση, πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με φαρμακευτικά αντιπηκτικά μέσα. Όταν η πνευμονική εμβολή είναι σοβαρή- μαζική μπορεί να χρειαστεί ενδοφλέβια αγωγή με θρομβολυτικά, υποστήριξη σε μονάδα αυξημένης φροντίδας και ειδική φαρμακευτική αγωγή για υποστήριξη της κυκλοφορίας. Άλλοτε σε πολύ βαριά περιστατικά μπορεί να χρειαστούν επιπρόσθετα άλλες θεραπευτικές τεχνικές επεμβατικού χαρακτήρα, όπως η θρομβεκτομή.
Μακροπρόθεσμα η θεραπευτική αγωγή περιλαμβάνει αντιπηκτική αγωγή, συχνότερα από του στόματος, η διάρκεια της οποίας καθορίζεται μετά από καρδιολογική εκτίμηση και τακτική επαναξιολόγηση του ασθενούς. Η ελάχιστη διάρκεια της αγωγής είναι τρείς μήνες και αφορά σε ασθενείς με εμφανές αίτιο πρόκλησης της εμβολής, το οποίο έχει πλέον πλήρως αποδράμει, όπως π.χ. η πνευμονική εμβολή σε έδαφος κατάγματος ισχίου, σε ασθενή που πλέον έχει ανακτήσει φυσιολογική κινητικότητα του άκρου του.
